Депрессия ёки мия касалликларини даволаш, фалажланганларга оёқ-қўлларини яна ҳаракатга келтиришга ёрдам бериш ва кўрларни кўриш, сурункали оғриқларни йўқ қилиш, WhatsApp дан тўғридан-тўғри мия орқали фойдаланиш ёки ҳайвонларни бошқариш – буларнинг барчаси бугунги кунда неврочиплар орқали амалга оширишга имкон беради.
Яқингача бундай ғоялар фантастикадек туюларди. Аммо, энди улар амалга оширила бошланди.
Мия имплантларини жойлаштириш аслида ҳам ҳайратланарли. Кўпгина тадқиқотларнинг асосий мақсади миянинг айрим соҳаларини фаоллаштиришга имкон берадиган биологик қурилмани яратишдир. Бундай таъсир ёрдамида инсульт ёки бош жароҳатларидан кейин кўриш ва эшитиш қобилиятини тиклаш, Алцгеймер ёки Паркинсон каби неврологик касалликларнинг намоён бўлишини енгиллаштириш мумкин. Шунингдек, технология фалаж бўлган беморларда восита қобилиятини тиклаши мумкин.
Мия имплантацияси тизимлари одатда тўғридан-тўғри чип, қувват учун батарея ва бошқариш ва тасвирлаш учун компьютердир. Чип миянинг маълум қисмларида битта нейрон ёки бутун гуруҳларнинг электр импулсларини юборади, блоклайди ёки ёзади (ва бир вақтнинг ўзида ёзиб олади ва фаоллаштиради). Яқин вақтгача компьютернинг ҳисоблаш қуввати ва нейрофизиологиянинг етарли даражада ривожланмаганлиги сабабли мия имплантларини қўллаш чекланган ёки имконсиз деб ҳисобланган.
Энг машҳур невротехнология компанияси Neuralink одамлар учун биринчи минимал инвазив мия имплантациясини ишлаб чиқмоқда. Бироқ тадбиркор Илон Маскнинг мазкур тадқиқот ташкилоти 2022 йил февраль ойининг ўрталарида ҳайвонларга нисбатан шафқатсизлик айбловлари туфайли можарога дуч келди.
Масъулиятли тиббиёт учун шифокорлар қўмитаси (PCRM) ҳайвонот ҳимоячилари ташкилотга синов маймунларига нисбатан ахлоқсиз муносабатда даъво қилишди. (PCRM) вакилларининг сўзларига кўра, Neuralink ҳайвонларнинг миясига зарар етказган, тегишли ветеринария ёрдамини кўрсатмаган, шундан сўнг субъектлар азобланиб вафот этган. Фаоллар АҚШ қишлоқ хўжалиги вазирлигига Маскнинг компаниясига жарима тўлашни талаб қилиш ва ҳайвонлар билан ишлашни давом эттиришни тақиқлаш тўғрисида мурожаат қилишди.
Neuralink нинг айтишича, ҳеч бир ҳайвон азоб чекмаган ва тажрибалар тугагандан сўнг улар катакларга юборилган, улар тўлиқ овқатланган, зарур парваришда бўлишган. Маймунлар субъектлар рўйхатидан чиқарилгандан сўнг, улар бошпаналарга юборилади. Ўшандан бери невротехнология ташкилоти билан боғлиқ янги жанжаллар бўлмаган ва у ерда тадқиқотлар давом этмоқда.
Ҳозирча Neuralink фақат одамларга чипларни жойлаштиришни бошлашни режалаштирмоқда, Synchron аллақачон муваффақиятли синовларни ўтказмоқда. Компания 2016 йилда Мелбурн университети олимлари томонидан ташкил этилган. 2020 йилга келиб улар Stentrode қурилмаси билан ўтказилган тажрибалар тўғрисидаги маълумотларни нашр этишди. Бу эса синов мавзуларига ижтимоий тармоқлардан фақат фикр кучи билан фойдаланишга имкон берди.
Мия имплантациясини жойлаштирган биринчи одам фалаж бўлган америкалик Метю Найгл эди. Қурилма BrainGate деб номланган, бу бемор бошида қўлларини ҳақиқатда қандай ҳаракатлантираётганини тасаввур қилганда курсорни компьютерда ҳаракатлантиришга имкон берди. Ушбу технология ёрдамида эркак ҳатто телевизор ёқишни, каналларни алмаштиришни ва робот қўлини бошқаришни ўрганди.
Яқинда олимлар биринчи марта Stentrode деб номланган мия-компьютер интерфейсини АҚШ лик одамга жойлаштирди. Эркак АЛС (амиотрофик латерал склероз) билан касалланган. Жарроҳлик 2022 йил 6 июлда неврохирург Шаҳрам Мажиди томонидан Ню-Йоркдаги Mount Sinai West касалхонасида амалга оширилди. 48 соатдан кейин бемор касалхонадан чиқарилди.
Synchron асосчиларидан бири ва бош ижрочи директори доктор Том Оксли 2023 йилда 16-Stentrodeгача имплантация операцияларини ўтказишни режалаштирмоқда. Аксарият қурилмаларни АЛС билан касалланган одамларда қўллашни хоҳлашади, аммо муаллифлар, уларнинг чиплари қон томирлари ва умуртқа шикастланишлари бўлган ёки хотира сусайиши (склероз) касаллиги бўлган одамлар учун фойдали бўлиши мумкинлигини таъкидлайдилар.
Sizda shikoyat, taklif yoki murojaat bormi? Bizga @demokratuz_aloqabot orqali murojaat qiling!
