Migrantlarning o‘zini tutish qoidalarida, ayollar va erkaklarga hushtak chalmaslik, o‘tkinchilarni ona tilida muhokama qilmaslik, ko‘chada qo‘y so‘ymaslik va boshqa tavsiyalar o‘rin olgan. Bundan tashqari, migrantlarga qisqacha tarix saboqlari beriladi, boshqa narsalar qatorida “SSSR byudjetidan katta miqdordagi mablag‘lar Markaziy Osiyo respublikalariga muvaffaqiyatli rivojlanish imkonini bergani” eslatiladi.
Mutaxassislar dasturga ijobiy qarasa ham, lekin uning yuqori samaradorligiga shubha qilmoqda. FADN rahbari o‘rinbosari Stanislav Bedkin Markaziy Osiyodan kelgan muhojirlarning ijtimoiy-madaniy moslashuvi bo‘yicha kursi Rossiyaning to‘rtta hududida, jumladan, Moskva viloyatida ham muvaffaqiyatli sinovdan o‘tganini aytdi. Test sinovlaridan so‘ng dasturlarga aniqlik kiritilib, yangilangan kurs barcha hududlarga tarqatilgan.
“Bugungi kunda Rossiyaning aksariyat subyektlari o‘zining hududiy komponentlarini, ya’ni har bir subyektning madaniy va an’anaviy xususiyatlarini ishlab chiqdi”, deydi Bedkin.
70 daqiqa davom etadigan kurs to‘rt qismga bo‘lingan:
- “Rossiya Federatsiyasining migratsiya va mehnat qonunchiligi asoslari”
- “Rossiyada norasmiy xulq-atvor asoslari”
- “Rossiya Federatsiyasi qonunchiligiga rioya qilmaslik holatida javobgarlik”
- “Rossiya va Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasidagi aloqalar tarixi”.
Birinchi bo‘limda migrantlarga xorij fuqarolarining Rossiyaga kirishi va qolish tartibi, shuningdek, patent olish va mehnat shartnomasini tuzish qoidalari haqida yetarlicha batafsil ma’lumot berilgan.
Kurs davomida “Rossiya qurolli kuchlarida shartnoma asosida xizmat qilish orqali Rossiya fuqaroligini soddalashtirilgan tarzda olish” mumkinligi aytiladi. Bundan tashqari ushbu bosqichda barcha tasodifiy vaziyatlar, masalan, “migratsiya kartasi yirtilgan yoki ifloslangan bo‘lsa nima qilish kerak”ligi o‘rgatiladi.
“Ruslar uchun odatiy bo‘lgan baʼzi narsalar siz uchun yangi va g‘ayrioddiy bo‘lishi mumkin, aksincha, sizga tanish bo‘lgan narsalar Rossiyada nomaqbul bo‘lishi mumkin. Biroq, esda tuting: vataningizda emassiz, shuning uchun o‘zingizni Rossiyada qabul qilingan tarzda tutishingiz kerak”, deyiladi “Rossiyadagi norasmiy xulq-atvor asoslari” blokida.
Mualliflar rus tilini bilish muhimligini ta’kidlaydi: “Ruslar ko‘p millatli xalq, lekin hamma rus tilida gaplashadi”. Kursda madaniy nyuanslar ham muhokama qilinadi, ya’ni qarindosh va tanish bo‘lmagan odamlarga “brat” yoki “sestra” deb murojaat qilish mumkin emas. Shuningdek, migrantlar “o‘tkinchilarni o‘z ona tilida muhokama qilmasligi yoki boshqa odamlar oldida o‘z ona tilida pichirlashmasligi kerak”.
“Rossiya dunyoviy davlat ekanini yodda tutish kerak. Rossiyada jamoat joylarida biron bir dinga munosabat bildirish, ko‘chada diniy marosimlar o‘tkazish, jamoat joylarida ibodat qilish, namoz o‘qish va boshqalar, hayvonlarni qurbonlik qilish ham odat tusiga kirmaydi”, deb ta’kidlaydi FADN.
Shuningdek, Rossiyada “Ulug‘ Vatan urushi xotirasiga har doim alohida e’tibor mavjudligi” ta’kidlangan.
“Shuning uchun unga aloqador obidalar, jumladan, Mangu olov oldida o‘zini hurmat va ehtirom bilan tutish kerak, ularni tahqirlash esa qat’iy jazolanadi”.
Xuddi shu bo‘limda “qarama-qarshi jinsdagilar bilan xulq-atvor asoslari” haqida so‘z boradi.
“Rossiyadagi ayollar an’anaviy ravishda yorqin ochiq kiyim kiyadi, bu odobsizlik emas va normaga mos. Lekin bu ularning tanishuvga tayyorliklarini anglatmaydi. Rossiyada ayollarga nisbatan munosabat juda ehtiyotkorona, ularning huquqlari erkaklar bilan bir xil, shuning uchun ularga tegishlicha munosabatda bo‘lish kerak.
Notanish ayollar va erkaklarga jismoniy teginish mumkin emas (tegishish, chimchilash, quchoqlash, qo‘l yoki kiyimdan ushlash). Bunday harakatlar shilqimlik sifatida baholanishi mumkin. Shuningdek, o‘ziga yoqqan ayol yoki erkakning e’tiborini tortishga harakat qilib, tovush chiqarish, hushtak chalish, chiyillash mumkin emas. Nihoyat, asosiysi, ayollarga nisbatan zo‘ravonlikka yo‘l qo‘yilmaydi”.
Uchinchi qism Rossiya qonunlarini, birinchi navbatda, migratsiya qonunchiligini buzganlik uchun jarimalar haqida. Shuningdek, migrantlar “ekstremistik va terroristik harakatlarda ishtirok etish” yoki ularga ko‘maklashishga urinmaslik to‘g‘risida ogohlantiriladi:
“Miting va namoyishlarga bormang – odatda ularning tashkilotchilari sizdan faqat o‘z maqsadlari uchun foydalanmoqchi bo‘ladi. Rossiyada hokimiyat ruxsatisiz miting va namoyishlar o‘tkazish taqiqlangan. Ishtirokchilar hibsga olinadi va jarimaga tortiladi, chet el fuqarolari esa Rossiyadan chiqarib yuborilishi mumkin”.
Xuddi shu bo‘limda migrantlarning xatti-harakatlariga oid ijobiy misollar keltirilgan, masalan, “xorijiy fuqaroning terrorchilik hujumining oldini olish uchun qilgan qahramonlik harakati” haqida so‘z boradi.
Yakuniy qism “Rossiya va Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasidagi aloqalar tarixi”ga bag‘ishlangan. Unda “Rossiya va mintaqa davlatlarini bog‘lab turgan do‘stlik rishtalari ko‘p asrlik tarixga ega”, deyiladi.
“Ruslar tomonidan qal’alar barpo etilgan bo‘lib, ular keyinchalik Markaziy Osiyoning yirik shaharlariga aylangan. XIX asrda Markaziy Osiyo yerlarining Rossiya imperiyasiga kirishi Markaziy Osiyo iqtisodiyotining rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. Sovet Ittifoqi davrida mintaqalarimiz o‘rtasidagi aloqa yanada mustahkamlandi, chunki SSSR byudjetidan katta miqdordagi mablag‘lar Markaziy Osiyo respublikalarini muvaffaqiyatli rivojlantirishga imkon berdi”, deb ta’kidlaydi FADN.
Matnli materiallar 11 ta animatsion videolar bilan birga keladi. Ularning bosh qahramoni Temur Rossiyadagi hayot qoidalari haqida gapiradi. Har bir video “Assalomu alaykum, aziz birodarlar va opa-singillar! Mening ismim Temur, men o‘n yildan beri moskvalikman” degan jumlalar bilan boshlanadi. Videolarning mazmuni asosan ma’ruza materiallarining mazmuniga to‘g‘ri keladi.
Mutaxassisning fikriga ko‘ra, moslashuv kursini tugatish Rossiyada ishlash va uzoq muddatli yashash uchun ruxsatnoma olishda majburiy bo‘lishi shart. Buning uchun alohida imtihon joriy etish taklif etiladi.
