Tugunbuloq deb atalgan katta shahar 300 akr (120 gektar) maydonni egallagan va aholisi oʻn minglab odamlarni tashkil qilgan. U oʻz davrida Markaziy Osiyo mintaqasidagi eng yirik shaharlaridan biri boʻlib, hatto 110 km uzoqlikda joylashgan mashhur savdo markazi Samarqand bilan ham raqobatlashgan.
Oʻzbekiston togʻlarida arxeologlar lazer yordamida masofadan turib zondlash texnologiyasi bilan milodiy 6—11-asrlaridagi afsonaviy Ipak yoʻli savdo yoʻli boʻylab gullab-yashnagan ikkita qadimiy shaharni aniqladilar.
Ulardan biri metall sanoati markazi, ikkinchisi esa dastlabki islom taʼsirini aks ettiradi. Bu haqda Reuters yozmoqda.
Dengiz sathidan 2000-2200 metr balandlikda, bir-biridan 5 km uzoqlikda joylashgan mustahkam baland togʻ shaharlari Ipak yoʻlining togʻli qismlaridagi mashhur manzillar qatoriga kirgan, Yevropa va Yaqin Sharqni Sharqiy Osiyo bilan bogʻlagan.
“Bu shaharlar fanga mutlaqo nomaʼlum edi. Biz hozirda topilmalarimiz bilan mos keladigan ochilmagan joylarni topish uchun tarixiy manbalar orqali ishlamoqdamiz”, dedi Sent-Luisdagi Vashington universiteti arxeologi Maykl Frachetti.
Tadqiqotchilarning aytishicha, Tugunbuloq deb atalgan katta shahar 300 akr (120 gektar) maydonni egallagan va aholisi oʻn minglab odamlarni tashkil qilgan. U oʻz davrida Markaziy Osiyo mintaqasidagi eng yirik shaharlaridan biri boʻlib, hatto 70 milya (110 km) uzoqlikda joylashgan mashhur savdo markazi Samarqand bilan ham raqobatlashardi. U miloddan avvalgi 550 yildan milodiy 1000 yilgacha mavjud boʻlgan.
“Tugunbuloq Markaziy Osiyoda topilgan baland togʻli qalʼalar yoki aholi punktlaridan bir necha baravar kattaroq va sirliroqdir”, dedi Frachetti.
Ikkinchi shahar Toshbuloq qoʻshnisining atigi oʻndan bir qismicha kattalikda boʻlib, aholisi minglab kishilar boʻlgan, deydi tadqiqotchilar. Shaharda hayot taxminan 730-750 yillardan 1030-1050 yillargacha davom etgan.
Ilk oʻrta asrlarda hozirgi Oʻzbekistonning janubi-sharqida barpo etilgan ushbu shaharlar oxir-oqibat tashlab ketilgan va unutilgan shaharlarda arxeologlar chuqur daralar, tik tizmalar va oʻrmonlar boʻlgan togʻli hududni ziyorat qilish chogʻida ularning birinchi dalilini uchratishgan. Unda koʻplab inshootlar, maydonlar, istehkomlar, yoʻllar, turar-joylar va boshqa shahar xususiyatlarining dalillari aniqlandi.
Tugunbuloqning qalin sopol devorlar bilan oʻralgan mustahkam binolaridan birida dastlabki qazish ishlari natijasida oʻchoq va pechlar qoldiqlari topildi, bu hududda esa temir rudasi poʻlatga aylantirgan ustaxona boʻlganini koʻrsatdi.
Frachettining taʼkidlashicha, metall sanoati Tugunbuloq iqtisodiyotining asosiy xususiyati boʻlgan boʻlishi mumkin, shuningdek, qoʻy va qoramol kabi hayvonlar va chorvachilik mahsulotlari, shu jumladan jun savdosi ham rivojlangan.
Toshbuloqda Tugunbuloqning sanoat darajasi boʻlmagan, lekin shahar qiziqarli madaniy xususiyatga ega edi – bu mintaqada islom dinining dastlabki tarqalishini aks ettiruvchi katta qabristonni ham oʻz ichiga oladi. Undagi 400 ta qabrlar (erkaklar, ayollar va bolalar uchun) mintaqada hujjatlashtirilgan eng qadimgi musulmon qabristonlaridan biridir.
“Qabriston shaharning kichik oʻlchamiga mos kelmaydi. Toshbuloq atrofida mafkuraviy oʻziga tortadigan narsa boʻlganki, unda odamlar koʻmilgan”, – deydi Frachetti.
Ipak yoʻli Sharq va Gʻarb oʻrtasida iqtisodiy, madaniy, diniy va siyosiy almashinuvlarni amalga oshirdi, chunki uning yoʻllarini bosib oʻtgan karvonlar nafaqat mahsulotlar, balki odamlar va gʻoyalarni ham qamrab oldi. U Xitoyning Sian kabi shaharlarini Vizantiya poytaxti Konstantinopol va islomiy poytaxt Bagʻdod kabi yoʻnalishlar bilan bogʻladi.
“Ushbu tadqiqotning asosiy topilmasi balandlikda yirik, mustahkam va rejalashtirilgan shaharlarning mavjudligidir, bu hali ham kamdan-kam uchraydigan hodisa”, dedi Frachetti.
Sizda shikoyat, taklif yoki murojaat bormi? Bizga @demokratuz_aloqabot orqali murojaat qiling!
