Global iqlim o’zgarishi dunyo mamlakatlarini jiddiy tashvishga solmoqda. Dunyo global iqlim inqirozi, tengsizlik va urushlar natijasida yuzaga kelgan fojialarga duch kelmoqda, bu vaziyatni davlatlar yolg’iz o’zi hal qila olmaydi. Shuning uchun har yili BMTning iqlim o’zgarishi bo’yicha doiraviy konventsiyasi tomonlarining konferentsiyasi turli shaharlarda tadbirlar o’tkazadi, global tashabbuslarni muhokama qiladi va muhim qarorlar qabul qiladi. Barqaror kelajakni ta’minlash maqsadida Cop29 tadbirlari Ozarbayjon poytaxti Bokuda tashkil etiladi. Dunyo mamlakatlarining siyosiy rahbarlari, hukumat vakillari, olimlar, nodavlat tashkilotlar va boshqa manfaatdor tomonlarni to’playdigan COP29 jiddiy qarorlar qabul qilinadigan eng yirik xalqaro tadbirlardan biri sifatida tarixga kiradi va uni qabul qilib, Ozarbayjon iqlim o’zgarishiga qarshi global harakatlarga hissa qo’shishga tayyorligini isbotlaydi. COP29 atrof-muhitga ta’sir qiluvchi ifloslanish, resurslarning kamayishi va biologik xilma-xillikning yo’qolishiga qarshi kurashish, barqaror ishlab chiqarish va iste’mol modellarini yaratish, BMTning iqlim o’zgarishiga qarshi barqaror rivojlanish maqsadlarini amalga oshirish, innovatsiyalar va yangi biznes faoliyatini rivojlantirish imkoniyatini beradi. Kollektiv majburiyatlarni haqiqiy harakatlarga aylantirish vaqti keldi. Albatta, Ozarbayjon tomonidan bunday nufuzli tadbirni o’tkazish uning xalqaro miqyosda javobgarligini oshiradi. Ozarbayjon COP29 ni nafaqat bir tadbir, balki barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish imkoniyati sifatida ham qadrlaydi. Shuni ta’kidlash kerakki, Parij shartnomasi 2015 yilda bo’lib o’tgan 21-Copda qabul qilingan va 171 mamlakat ushbu hujjatni imzolagan. Ozarbayjon ushbu hujjatga 2016 yilda qo’shilgan. COP choralarining asosiy maqsadi karbonat angidrid chiqindilarini kamaytirish va sanoatdan oldingi 1,5°C maqsadiga erishishdir. COP29 bu jarayonni tezlashtirish va Parij kelishuvi talablarini bajarish uchun muhim qadam hisoblanadi.
Boku konferentsiyasida Ozarbayjon dunyoga an’anaviy energiya bilan bir qatorda iqlim o’zgarishiga qarshi kurashda «yashil energiya» potentsialidan foydalanishni taklif etadi. Ozarbayjon 2030 yilga kelib qayta tiklanadigan energiya manbalarining elektr energiyasi ishlab chiqarishdagi ulushini 30 foizgacha oshirishga intilib, asrning o’rtalariga kelib karbonat angidrid chiqindilarini 1990 yilga nisbatan 40 foizgacha kamaytirdi va ularni xavfli darajadan himoya qilish uchun xalqaro isishning ta’sirini dunyo olimlari tomonidan belgilangan darajaga tushirdi. Global isishni 1,5°C darajasida ushlab turish bo’yicha majburiyatlarning bajarilishini ta’minlash har birimizning ma’naviy burchimizdir. Ozarbayjon o’zining boy shamol va quyosh salohiyatidan foydalanib, «yashil» energiyaga o’tishda yetakchi davlatlardan biriga aylandi. Hisob-kitoblarga ko’ra, mamlakatning iqtisodiy salohiyati quruqlikda 3 GVt va shamol energetikasining dengiz texnik salohiyatida 157 GVt. Ushbu salohiyatni amalga oshirish uchun ACWA Power va Masdar kabi xalqaro investorlar bilan qo’shma loyihalar amalga oshirilmoqda.
Bizning maqsadimiz nafaqat milliy, balki global miqyosda ham yangi yondashuvlar va innovatsion yechimlarni taklif qilishdir. «Yashil tinchlik uchun birdamlik yili» chaqirig’iga asoslanib, Ozarbayjon o’z vazifalari va axloqiy majburiyatlarini bajarish bo’yicha birgalikdagi sa’y-harakatlarini kuchaytirmoqda.
Yangi jamoaviy miqdoriy maqsadga erishish, iqlim o’zgarishiga qarshi kurashni moliyalashtirish uchun yoqilg’i ishlab chiqaruvchi mamlakat va kompaniyalar tomonidan ixtiyoriy ravishda qo’llab-quvvatlanishi kutilayotgan iqlimni moliyalashtirish bo’yicha harakatlar jamg’armasini yaratish COP29 harakat dasturining muhim tashabbuslaridan biridir. Cop29ning asosiy tashabbusi global tinchlik va birgalikda sulhga chaqirishdir.
Boku Cop29 rejasi bir-birini qo’llab-quvvatlaydigan ikkita yo’nalishga asoslangan. Ambitsiyalarni oshirish va harakatlarni rag’batlantirish. Kelajak sammitida qabul qilinadigan tinchlik va xavfsizlik, yangi texnologiyalar va kelajakning moliyaviy arxitekturasi kabi elementlarni o’z ichiga olgan yakuniy hujjat dunyomizda ijobiy o’zgarishlarga olib keladi. Keyingi prezidentlik davrida Ozarbayjon Cop29ni shaffof va xolis amalga oshirishga sodiqdir.
Mamlakatimiz iqlim o’zgarishiga qarshi kurashni moliyalashtirishni ko’paytirish bo’yicha o’z ambitsiyalari va sa’y-harakatlarini kuchaytirishda davom etadi.
Yuqorida aytilganlarning barchasini inobatga olgan holda, Ozarbayjon raisligi davomida COP29da 14 ta asosiy tashabbus ilgari surildi.
Ushbu tashabbuslar Ozarbayjonning tinchlik uchun pozitsiyasi va maqsadini ifodalaydi:
1. Iqlimni moliyalashtirish bo’yicha harakatlar fondi – mineral (qazilma) yoqilg’i ishlab chiqaruvchi mamlakatlar va kompaniyalarning ixtiyoriy xayr-ehsonlari tufayli fond tashkil etish.
2. Boku iqlimni moliyalashtirish, investitsiyalar va savdo muloqoti tashabbusi – «Bicfit dialogi».
3. Kasblar va ko’nikmalar uchun adolatli o’tish investitsiya sherikligi (JTIP)
4. Yashil energiya majburiyatlari – ushbu majburiyatlarni vazirlik darajasida imzolaganlar yashil energiya koridorlari, zonalari va tarmoqlarini yaratish bo’yicha majburiyatlarni o’z zimmalariga oladilar.
5. Yashil energiyani saqlash majburiyatlari.
6. Toza vodorod tashabbusi.
7. Cop o’t ochishni to’xtatish chaqirig’i iqlim mojarolarini hal qilish uchun barcha siyosiy e’tibor va diplomatik sa’y – harakatlarni safarbar qilish.
8. Yashil dunyo uchun raqamli harakat yo’li AKT sektorida issiqxona gazlari chiqindilarini raqamlashtirish va kamaytirish.
9. Iqlimga chidamli kelajak uchun inson kapitali, sog’liqni saqlash va ish joylariga sarmoya kiritish.
10. Iqlim o’zgarishiga chidamlilik uchun uyg’un fermer va qishloq xo’jaliklarini mustahkamlash.
11. Suv va iqlim bo’yicha Boku muloqoti – iqlim o’zgarishi va suv tizimlari sohasidagi harakatlarni kuchaytirish.
12. Barqaror, iqlimga chidamli va sog’lom shaharlar uchun ko’p tarmoqli harakatlar hamkorligi (MAP).
13. Turizmda iqlimni faollashtirish bo’yicha global hamkorlik (GPECAT)
14. Organik chiqindilarni kamaytirish bo’yicha hamkorlik (ROW): metanni kamaytirish va tuproqni boyitish. Ozarbayjon har doim xalqaro tinchlik, xavfsizlik va madaniyatlararo muloqotga ko’maklashish, 2030 yilgi barqaror rivojlanish kun tartibiga ko’maklashish bo’yicha yetakchi o’rinlarni egallagan.
Ko’p qirralilik amalga oshirilayotgan bir paytda Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Ilhom Aliyev xalqaro birdamlik va jamoaviy qarorlarni qabul qilish yo’lida qat’iy qadamlar qo’ymoqda.
Bunga uning 2019-2023 yillarda qo’shilmaslik harakati raisligi davrida xalqaro hamkorlikka qo’shgan hissasi misol bo’la oladi. «Hech kimni ortda qoldirmaslik» chaqirig’iga asoslanib, Ozarbayjon 4 yil ichida vayron bo’lgan hududlarimizni qurish va tiklashdan tashqari, muhtoj mamlakatlarga yordam ko’rsatdi, 140 dan ortiq mamlakatlarga 330 million AQSh dollari miqdorida gumanitar, iqtisodiy va texnik yordam ko’rsatish orqali tenglik tamoyilini namoyish etdi – bu Ozarbayjon tanlagan siyosiy yo’l.
COP29 davrida Ozarbayjon rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar o’rtasida ko’prik yaratish va konsensusga erishish uchun barcha sa’y-harakatlarni amalga oshiradi.
Mehribon Valieva,
Ozarbayjon Milliy Majlis deputati
Sizda shikoyat, taklif yoki murojaat bormi? Bizga @demokratuz_aloqabot orqali murojaat qiling!
