2023-yil 7-oktyabrda dunyo Isroilning Gʻazo sektoriga bostirib kirishni boshlaganiga guvoh boʻldi. Bugun, oradan roppa-rosa bir yil oʻtib, koʻpchilik, mubolagʻasiz, Falastin xalqining genotsidi deb ataydigan fojia koʻlamini tushunish uchun ortga qaraymiz. 366 kun davom etgan portlashlar, vayronagarchiliklar va odamlarning azob-uqubatlari bir vaqtlar hayot qaynagan qirgʻoq mintaqasini vayronalarga aylantirdi, bu erda omon qolish har kungi jasoratga aylandi.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Falastinlik qochqinlarga yordam koʻrsatish agentligi (YuNRVA) qon qaqshatuvchi baʻʻzi statistik maʻʻlumotlarni e’lon qildi. 41900 nafar qurbon. Bu shunchaki raqam emas – bu butun oilalar, vayron qilingan hayotlar, yoʻqolgan umidlar. 10 000 va undan ortiq bedarak yoʻqolganlar taqdiri hanuzgacha noma’lum boʻlib, ularning yaqinlari azobli noaniqlik ichida qolmoqda.
Halok boʻlganlar orasida 16,8 ming bola bor. 11,4 ming ayol – onalar, qizlar, opa-singillar – hayotlari juda erta barham topdi. 1000 ga yaqin tibbiyot xodimlari – soʻnggi nafaslarigacha boshqalarning hayotini saqlab qolishga harakat qilganlar.
175 nafar jurnalist bu toʻqnashuvda dunyoning koʻzi va qulogʻi boʻlib, haqiqatni etkazishga uringanilari uchun ogʻir badal toʻladilar. Eng himoyasizlar – yangi tugʻilgan chaqaloqlarning oʻlim statistikasi ayniqsa tashvishlidir. 700 dan ortiq chaqaloqlar birinchi tugʻilgan kunini koʻrishgacha yashamadilar. 38 bola ochlikdan vafot etdi – XXI asrda, bir vaqtlar Yaqin Sharqning non savati deb atalgan mintaqada.
Gʻazodagi insonparvarlik yordami bilan bogʻliq vaziyat oʻta qaltis nuqtaga yetdi. BMT Gumanitar masalalarni muvofiqlashtirish boshqarmasining xabar berishicha, 2024-yilning 1-15-sentyabr kunlarida Gʻazo sektoriga kuniga oʻrtacha atigi 67 ta yordam yuk mashinasi kirib kelgan.
Taqqoslash uchun, mojaro avj olishidan oldin bu koʻrsatkich kuniga 500 yuk mashinasini tashkil qilgan. Oziq-ovqat, dori-darmon va toza suv etishmasligi Gʻazo aholisi uchun kundalik haqiqatga aylandi. Bu raqamlar shunchaki statistika emas. Bu shunday fojia sodir boʻlishiga yoʻl qoʻygani uchun butun insoniyatga oʻqilgan hukmdir.
Gʻazoliklar uchun har bir kun omon qolish kurashidir. Ular har bir tomchi suv uchun, har bir parcha ovqat uchun kurashmoqdalar. Vaqtinchalik boshpanalariga – chodirlarga, vayronaga aylangan binolarga, gavjum boshpanalarga qaytib, yangi nishonlarni qidirayotgan isroil uchuvchisiz uchoqlari parvozlari ostida uyquga ketishadi.
Isroil, koʻplab kuzatuvchilarga koʻra, falastinliklar orasida yashash istagini uslubiy ravishda soʻndirmoqda. Har bir vayron boʻlgan uy, har bir yoʻqolgan hayot tinch kelajakka boʻlgan umidga zarba boʻladi. Bosh vazir Benyamin Netanyaxu va boshqa Isroil rasmiylari xalqaro hamjamiyatni Yaman va Sudan kabi boshqa mojarolar va gumanitar ofatlarga e’tibor bermasligini ta’kidlab, koʻpincha ikkiyuzlamachilikda ayblashadi. Biroq, statistika shuni koʻrsatadiki, Gʻazodagi mojaro oʻzining intensivligi va qurbonlar soni boʻyicha koʻplab zamonaviy urushlardan ustundir.
Ushbu mojaroning kengroq geosiyosiy kontekstini e’tiborsiz qoldirib boʻlmaydi. Koʻpgina ekspertlar sodir boʻlayotgan voqealarga nafaqat mahalliy qarama-qarshilik, balki Yaqin Sharqdagi yirik oʻyinning bir qismi sifatida qarashadi. AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya va boshqa Gʻarb davlatlari Isroilga katta yordam koʻrsatib, genotsidda hamkorlik qilishda ayblanishlariga sabab boʻldi.
Gʻarb ham oʻz harakatlariga, ham harakatsizligiga qarab, shunchaki jimgina kuzatuvchi emas, balki sodir boʻlayotgan voqealarga sherik hamdir. Tinchlik zarurligi haqidagi balandparvoz bayonotlar Isroil urush mashinasini qoʻllab-quvvatlashning davom etishi fonida ma’nosini yoʻqotadi.
Xalqaro hamjamiyat qanday munosabat bildirdi?
Gʻazoda sodir boʻlayotgan voqealarga xalqaro hamjamiyatning munosabati turlicha. Bir tomondan koʻplab davlat va tashkilotlar Isroilning harakatlarini qoralab, oʻt ochishni toʻxtatishga chaqirmoqda. Boshqa tomondan, mojaroni toʻxtatish uchun yetarlicha real qadamlar qoʻyilmayapti.
BMT bir necha bor Gʻazodagi vaziyatdan «chuqur xavotir» izhor qildi va muammoni tinch yoʻl bilan hal qilishga chaqirdi.
Hozir koʻpchilik tashkilotni chorasizligi va voqealar rivojiga ta’sir oʻtkaza olmasligi uchun tanqid qilmoqda. Gʻazo xalqaro huquqiy tartib tanasidagi qoni oqib turgan yaraga aylandi. BMT Xavfsizlik Kengashining besh doimiy a’zosi esa butun dunyoning yordam soʻragan hayqiriqlarini inkor qilmoqda.
Asosan Yaqin Sharqdagi ba’zi davlatlar Gʻazoga gumanitar yordam koʻrsatishga harakat qilmoqda. Blokada orqali oʻtayotgan gumanitar karvonlar har kuni tinch aholi ustiga tushayotgan bomba ogʻirligini hech qanday tarzda qoplay olmaydi.
Gʻazodagi urush yili kelajakdagi tarix kitoblarida shunchaki chiziq emas
Bu 365 kun davomiy azob-uqubat, yoʻqotish va halokatdir. Bular minglab chek qoʻyilgan hayotlar, millionlab singan qalblardir. Bu dunyo naqadar moʻrt ekanligi va insoniyat vahshiylik tubsizligiga osonlikcha qulab ketishi mumkinligini eslatadi.
Sizda shikoyat, taklif yoki murojaat bormi? Bizga @demokratuz_aloqabot orqali murojaat qiling!
